Voor de serie ‘Verhalen over eten’ sprak ik, vanachter mijn beeldscherm, met Rudolf. Hij is werkzaam geweest als orthopedagoog; eerst als behandelaar, later in het management en in bestuurlijke functies. Mede vanuit die achtergrond heeft hij een inspirerende kijk op eten, die ik graag met je deel! Lees je mee?
Opvoeden door te voeden
‘De opvoeding van een kind begint bij het allereerste moment dat een baby drinkt bij de moeder. Het woord “voeden” zit niet voor niets in “opvoeden”.’, aldus Rudolf. ‘Het gaat over hoe je je kind voedt, én hoe je het in deze wereld zet. Een baby die honger heeft en daarom huilt, krijgt de borst. Het lichamelijke contact dat moeder en kind daarbij hebben is essentieel. Eten is na ademen de meeste basale activiteit die we doen. Voeding, samen eten, jezelf of je kind voeden, het is allemaal een uiting van ons samenleven. De manier waarop je met elkaar leeft wordt voor mij bekrachtigd door een maaltijd.’
De maaltijd als reflectie van het samenleven
Een maaltijd ziet Rudolf daarom ook als een spiegel van de interactie die je met elkaar hebt. In het gezin waarin je opgroeit of je eigen kinderen grootbrengt, maar het kan ook in een therapeutische gemeenschap zijn. En daar komt de orthopedagoog in beeld. Tijdens zijn studie orthopedagogiek gaf een professor een college met de titel: “De maaltijd als (ped)agogische grondvorm”. Hierin kwamen belangrijke waarden voor Rudolf samen. ‘Bedoeld wordt dat een maaltijd een belangrijk moment is om gezamenlijk vorm te kunnen geven aan wat je doet. Het is ontmoeten en daarmee zoveel meer dan alleen eten.’
‘Na mijn opleiding was ik werkzaam in een therapeutische gemeenschap voor verslaafden. Daar werd de maaltijd ingezet als één van de fundamenten van de behandeling. De maaltijd was een concentratiepunt voor wat zich gedurende de dag allemaal afspeelde. De therapeuten aten mee in de groep en waren daarmee onderdeel van de gemeenschap, in plaats van dat ze ernaast stonden.’
Aan tafel gebeurt het leven
Rudolf zelf heeft van kinds af aan de waarde van samen eten meegekregen. Belangrijke momenten werden gevierd door met de hele familie samen uitgebreid en goed te eten. Ontmoeten = eten en vice versa, leerde hij dus al jong en gaf hij zelf ook door heeft binnen zijn eigen gezin. De avondmaaltijd was, toen zijn kinderen nog thuis woonden, een ankerpunt binnen de dag. Hij heeft hen ook geleerd dat zorg voor eten belangrijk is. Dat zit niet per sé in uitgebreid koken, maar in de aandacht die je eraan besteedt. Overigens hoeft het niet alleen maar pais en vree te zijn aan de eettafel, het is juist de plek waar alles besproken mag worden en je ook ruzie kunt maken!
Projecties over eten
Als kind at Rudolf geen vis, het stond hem vreselijk tegen. ‘Ik zat aan tafel aan de kant waar mijn vader zat en die at het ook nooit. De positie waar je aan tafel zit, zegt dus iets in mijn ogen. Wij hadden thuis als het ware 2 “kampen” aan tafel en ik ontleende er een identiteit aan dat ik aan de kant van de tafel zat waar geen vis werd gegeten.’ Rudolf realiseert zich verder dat niet alleen de smaak van eten bepalend is in het beeld dat we ervan hebben. De beleving van het eten is belangrijker voor een voor- of afkeur en het is niet eenvoudig om dit te veranderen. Zo is een sterke vissmaak en -geur nog altijd niet favoriet bij hem, al eet hij nu wel - met smaak - bepaalde soorten vis!
Bij mensen met eetproblemen zie je dit nog sterker terug. Rudolf: ‘het gaat over een diepere beleving dan het directe contact met voedsel en het lichaam’. Misschien is het daarom wel zo moeilijk om van een eetstoornis te herstellen? Juist omdat deze beelden zo in je systeem gaan zitten en de basis worden van hoe je de dingen doet.
Als ik Rudolf vraag naar zijn favoriete eten dan is het antwoord zonder twijfel: ‘Vlees!’. Deze voorliefde voor vlees heeft hij al zijn hele leven en is te begrijpen uit zijn jeugd, toen hij vanwege ziekte regelmatig moest aansterken.
Goed eten is zelfzorg en versterkt je eigenwaarde
Eten, en genieten ervan, staat dus voor ontmoeten en samenzijn voor Rudolf. Maar wat nou als je alleen bent? Hoe doe je dat dan? In een periode dat hij zelf alleenstaand was en in een moeilijke fase zat, bleef hij de moeite nemen om voor zichzelf te zorgen en te koken. Zo kookte hij af en toe zelfs een 3-gangen menu voor zichzelf in deze periode. Zijn boodschap uit deze periode is: ‘Maak jezelf belangrijk, juist als je alleen bent. Door goed te eten zorg je goed voor jezelf, het gaat over zelfrespect en eigenwaarde.’
Wat een mooie insteek van Rudolf om naar eten te kijken. Omdat het over zoveel meer gaat dan eten: namelijk over aandacht en liefde voor jezelf, voor de ander én het samenzijn. ‘Het werken met een therapeutische gemeenschap was ook een uiting hiervan. Het gemeenschapsleven als fundament voor je eigen leven.’
Hoe anders is dat nu. In de huidige “participatiesamenleving” ligt de nadruk op het individu, je wordt geacht je eigen verantwoordelijkheid te nemen. Als je op een verkeerd pad terecht komt, is het vooral je eigen schuld. De omstandigheden waardoor het misliep en wat je meenam van vroeger, dat blijft vaak buiten beeld. En natuurlijk héb je ook je eigen verantwoordelijkheid. Maar hoe mooi zou het zijn als we empathie als basis kunnen nemen om proberen elkaar te begrijpen. Dan is er ook ruimte voor het mogen en durven tonen van je kwetsbaarheid. Naar mijn idee is dat essentieel om stappen vooruit te kunnen zetten, op welk vlak in je leven ook.
Empathie als basis
Of zoals Rudolf het zegt: ‘Empathie is altijd de basis van alles voor mij. Niet alleen in mijn privéleven maar voorheen juist ook tegenover mijn patiënten en later in mijn stijl van leiding geven. Door empathie voor elkaar te hebben krijg je toegang tot iemand, komt hij of zij op de juiste plek terecht om zo tot bloei te komen. En dit ontstaat dus vaak bij een goede maaltijd. Net zoals bij Marten Toonder, die elk verhaal eindigde met “een eenvoudige doch voedzame maaltijd”!’
Reactie plaatsen
Reacties